Przykłady historyczne faktu uwzględniania odkształcenia form rzeczywistych na siatkówce oka
Egipt
Patrząc na niektóre egipskie konstrukcje, możemy wnioskować,
że Egipcjanie musieli posiadać pewne wiadomości z perspektywy
(mimo tego, że nie uzewnętrzniły się one w malarstwie).
Przykładem może być tu ustawienie w specyficzny sposób obelisków
Luksorskich po dwóch stronach wejścia do świątyni.
Wskazuje ono, że Egipcjanie wiedzieli, że przedmioty maleją w miarę oddalania.
Ponieważ jeden obelisk był mniejszy od drugiego, ustawiono go nieco bliżej,
patrząc z perspektywy obserwatora (rys. 1).
Egipcjanie posiadali również pewne obserwacje z dziedziny
harmonizacji barw i świadomie operowali światłami i cieniami.
Dlatego chętnie posługiwali się płaskorzeźbą na zewnątrz budowli,
a unikając wewnątrz, dając tam pierwszeństwo rysunkowi barwnemu.
Stosowali też umiejętnie kontury graficzne zachowania czystości
obrysu w silnym świetle słonecznym. W tym celu płaskorzeźby
zewnętrzne były wycinane w głąb płaszczyzny ściany, nie zaś nakładane.
Grecja
Grecy zaobserwowali, że oko widzi tylko dwie linie istotnie proste -
linie horyzontu i linie prostopadłą do niej przechodzącą przez tzw. punkt oczny.
Wszystkie inne ulegają odgięciu na zewnątrz tym większemu,
im dalej znajduje się od punktu ocznego.
Ponieważ całkowity sens kompozycji architektury greckiej,
opierał się na zespołach linii prostych, architekci greccy wykreślali linię krzywą,
której obraz odkształciłby się na siatkówce oka w sensie prostującym.
Ciekawie było by zobaczyć tego typu techniki zastosowane w nowoczesnej architekturze nowoczesnych domów, hoteli itp.
Poprawki te można zaobserwować w budowie i rozmieszczeniu kolumn:
- kolumna jako walec prawidłowy wydaje się zwężona po środku (złudzenie Heringa). Grecy usunęli ten nieprzyjemny błąd za pomocą szeroko dziś rozpowszechnionego entazis (lekkie wybrzuszenie trzonu kolumny doryckiej w ok. 1/3 wysokości).
- Liczono się z konsekwencjami irradiacji tj. zgrubianiem lub zwężaniem kolumn w zależności od koloru tła (jasne-niebo lub ciemne-portyk).
- Odchylano osie kolumn węgłowych od pionu do wewnątrz - redukowano tym złudzenie Zollnera powodujące wrażenie odchylania się kolumn narożnikowych ku stronie zewnętrznej.
- Wyginano linie poziome ku górze - niwelowano tym złudzenie Heringa czyniące linie poziome wklęsłymi.
Trzeba zauważyć, że wszystkie te odkształcenia są bardzo nieznaczne.
Rzym
W architekturze rzymskiej można zauważyć,
że znajomość psychologii widzenia osłabła.
Rzymianie budowali dużo i pośpiesznie,
nie używając technik znanym Grekom.
Odkryli jednak "perspektywę graficzną".
Zastosowanie jej w "Scala Regia" lub na "placu św.
Piotra w Rzymie" jest analogicznym rozwiązaniem
do poprawek optycznych świątyń greckich.
